 |
| Κεραμωτή Νάξου |
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Σ. Δελλαμάνης
Τοποθεσία
Η Κεραμωτή είναι παραδοσιακό χωριό της βόρειας Ορεινής Νάξου, 29 χλμ. από τη Χώρα. Ευρισκόμενη ανάμεσα στα βουνά Κόρωνος, Ατραλίκη και Βουνό, έχει κτιστεί στο βάθος μιας καταπράσινης λαγκαδιάς. Το όνομα της Κεραμωτής είναι βυζαντινό και πιθανώς το έλαβε από τη μορφή του κεράμου/κεραμιδιού που έχει ο οικισμός, καθώς δημιουργούνται δύο μικρά γεφύρια πάνω από τα ισάριθμα ρυάκια που ρέουν και από τις δύο πλευρές του.
Ο μύθος των τεσσάρων βασιλείων και ο καδής της Κεραμωτής
Η «μεταχριστιανική μυθολογία» ήθελε να υπάρχουν τέσσερα βασίλεια στη Νάξο. Οι βασιλιάδες έδωσαν μάχη στην περιοχή του Σταυρού της Κεραμωτής με πολλές απώλειες από όλες τις πλευρές. Στην περιοχή της Κεραμωτής που ονομάζεται «στου Καδή», δηλαδή στου δικαστή, λέγεται ότι συγκεντρώθηκαν οι βασιλιάδες για να συμφιλιωθούν, στο χωριό Σίφωνες συμφώνησαν και στην τοποθεσία Τράπεζα στην Απείρανθο(;) έγιναν, όπως μαρτυρείται, τα τραπεζώματα μετά την εκεχειρία (διήγηση Γεωργίου Ψαρρά από την Κόρωνο).
Ιστορία του «ντόπου της Κεραμωτής»
Η ιστορία με τη σειρά της θέλει ως παλαιότερο οικισμό της Κεραμωτής την Περάδα, όπου υπήρχε το αρχαίο νεκροταφείο. Ο οικισμός καταστράφηκε από σεισμό κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες.
Στη διαίρεση της Νάξου το 1207 από τον Μάρκο Σανούδο, που δημιούργησε το Δουκάτο του Αιγαίου με πρωτεύουσα τη Νάξο, σύμφωνα με τη Χειρόγραφη ιστορία του Γκριμάλντι, που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, η Κεραμωτή αποτέλεσε ένα από τα 56 τιμάρια ή τοπαρχίες.
Η επανίδρυση της Μητρόπολης Παροναξΐας από τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, μετά την παράδοση της Νάξου το 1537 στον τούρκο ναύαρχο Χαϊρεντίν Μπαρβαρόσσα, σήμαινε ότι ο μητροπολίτης, που έφερε τον τίτλο «υπέρτιμος και έξαρχος παντός Αιγαίου Πελάγους», είχε μεταξύ άλλων στη δικαιοδοσία του τη Νάξο. Κατά τον χωρισμό της Μητρόπολης Παροναξίας σε εκκλησιαστικά τμήματα, η Κεραμωτή της Νάξου ανήκε σε εκείνο των Νούμερων (Ανούμερων ή Ανωμερών) - τα υπόλοιπα ήταν: της πόλεως Νάξου, των περιχώρων, της Τρυμαλιάς, της Κωμιακής και τ' Απεράθου.
Στα 1670 για τους Οθωμανούς τα χωριά Κεραμωτή και Σίφωνες αποτελούσαν ενιαία φορολογική μονάδα και οι χανέδες (τα νοικοκυριά) αριθμούσαν τα 19.
Το τοπωνύμιο εμφανίζεται σε έγγραφο του 1682, οπότε και μοιράζεται ο «ντόπος της Κεραμωτής» ανάμεσα στους αφέντες Γιορμανάκη Σουμαρίππα και Φραντζεσκάκη Μπαρόντζη. Σύμφωνα με αυτό, «ο οποίος αφέντης Γερμανάκης παίρνειν την μπάρτε ήγουν τον τόπον όπου κονφινάρειν με τον τόπον των Σινφώνων και η άλλη πάρτην όπου κονφινάρειν με την Κωμιακήν να είναι του αφέντη Φραντζεσκάκην».
Η Κεραμωτή κατά τον 17ο και τον 18ο αιώνες αποτελούσε «φέουδο» των οίκων των Γκριμάλντι και των Μπαρότσι, οι οποίοι διατηρούσαν στην περιοχή τούς ομώνυμους πύργους τους. Ο πύργος των Γκριμάλντι είναι γνωστός και ως πύργος «του Κουτσούδη».
Κατά την οθωμανική καταγραφή του έτους 1708 οι χανέδες στα χωριά της Κεραμωτής και των Σιφώνων αριθμούσαν μόλις τους 7.
Η Κεραμωτή κατά το τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα (1784, 1785 και 1788) και κατά την πρώτη πενταετία του 19ου αιώνα (1804) εμφανίζεται μόνη στα φορολογικά κατάστιχα με τον αριθμό των υπόχρεων να μην υπερβαίνει τους 3.
Στο Περί σχηματισμού των Δήμων του Νομού Κυκλάδων διάταγμα του Όθωνα στα 1835, η Κεραμωτή ανήκε στον Δήμο Κορωνίδος και διέθετε μόλις 11 οικογένειες και συνολικά 47 μόνιμους κατοίκους.
Στα 1840 (ΦΕΚ 22/18.12.1840), έτος συγχώνευσης των δήμων της Επαρχίας Νάξου σε τέσσερις, η «Κεραμετή», που ανήκε στον Δήμο Κορωνίδος, θα ανήκει πλέον στον Δήμο Απειρανθίας στον οποίον συγχωνεύεται ο ομώνυμος δήμος και εκείνος της Κορωνίδος. Ο νέος δήμος έχει πρωτεύουσα την Απείρανθο και οι κάτοικοί του αριθμούν συνολικά τους 2.910.
Το 1912 (ΦΕΚ 261/31.8.1912), στο Περί προσαρτήσεως εις τον δήμον και τας κοινότητας του νομού των Κυκλάδων συνοικισμών του νομού τούτου, η Κεραμωτή, καθώς διέθετε λιγότερους από 300 κατοίκους, θεωρείται Συνοικισμός που ανήκει στην Κοινότητα των Βόθρων (πρώην Δήμος Κορωνίδος).
Το 1932 η Κεραμωτή γίνεται αυτόνομη Κοινότητα και ορίζονται επίσημα με κτηματολόγιο τα νέα γεωγραφικά όριά της, τα οποία διατηρεί μέχρι σήμερα.
Η θέση της στη διοικητική διαίρεση της Νάξου
Η Κεραμωτή ανήκει σήμερα στον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων της Περιφερειακής Ενότητας Νάξου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, ενώ παλαιότερα ανήκε στην Επαρχία Νάξου του Νομού Κυκλάδων. Από το 1999 ως το 2010 αποτελούσε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας του Δήμου Δρυμαλίας, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2011 αποτελεί ιδία έδρα της ομώνυμης Τοπικής Κοινότητας της Δημοτικής Ενότητας Δρυμαλίας του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων.
 |
| Σταυρός Κεραμωτής |
Η Κεραμωτή συνδέεται μέσω της διασταύρωσης του λεγόμενου Σταυρού της Κεραμωτής με τρεις επαρχιακούς δρόμους με τα χωριά Απείρανθο, Κόρωνο, Κυνίδαρο και Μονή. Στο σημείο αυτό στέκεται ένας μικρός ιερός ναός, αφιερωμένος στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, απ’ όπου μπορεί κανείς να διακρίνει τμήμα της ανατολικής και της δυτικής ακτής του νησιού. Ο ναός κτίστηκε στα νεότερα χρόνια με χρηματοδότηση του Γεωργίου Λεγάκη (Κατσούδη).
Η περιοχή κέρδισε σε διασημότητα όταν ένα μεταγωγικό γερμανικό αεροπλάνο επί Κατοχής, το 1943, πραγματοποίησε εκεί αναγκαστική προσγείωση.
